#Το «Μοντεράδικο» - Λεωφόρος χωρίς φανάρια και τροχονόμους;
Ο λόγος στο facebook ρυθμίζεται από την πρώτη στιγμή ως την τελευταία. Ο αλγόριθμος edgerank δινει προτεραιότητα σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά & ευνοεί μια συγκεκριμένη μορφή παραγωγής περιεχομένου.
Σε μία ανύποπτη στιγμή, ο Νίκος Μουμούρης, δημοσιογράφος που ασχολείται με θέματα τεχνολογίας περισσότερα από 20 χρόνια, έγραψε κάτι λογικό, αλλά όχι αυταπόδεικτο – τουλάχιστον στην Ευρώπη. «Το FB δεν είναι το Internet. Κατ’ αναλογία με τον φυσικό κόσμο είναι μια περιτειχισμένη μητρόπολη αλλά όχι η Γη. Το τι μπορεί να λέγεται στις πλατείες της μητρόπολης το ορίζει ο φεουδάρχης ιδιοκτήτης της».
Ο δημοσιογράφος μάλλον ήθελε να διασκεδάσει με αυτόν τον τρόπο τις αυξημένες ευαισθησίες για την ελευθερία του λόγου σε ιδιωτικά δίκτυα, λέγοντας μας ότι στον Αμερικανικό, πουριτανικό, ρεπουμπλικανικό κόσμο του Μάρκ Ζούκερμπεργκ που μας δεξιώνεται στον κώδικα του δεν ισχύουν αυτά που γνωρίζουμε. Το μεταφορικό σχήμα που χρησιμοποιούμε συνήθως για να περιγράψουμε το διαδίκτυο και τις επιμέρους υπηρεσίες του, είναι εκείνο της ψηφιακής λεωφόρου.
Παγκόσμιες τηλεπικοινωνιακές γραμμές, δίκτυα ανθρώπων και μηχανών μεταφέρουν πληροφορίες με την ταχύτητα του φωτός από τη μια άκρη του πλανήτη στην άλλη. Ο Νίκος Μουμούρης έχει δίκιο ότι μιλάμε πάντα για μια Αμερικανική εταιρεία, αλλά δεν είμαι σίγουρος ότι πρέπει να αποδεχτούμε την «περίφραξη κοινοτήτων λόγου» στις οποίες είμαστε όλοι «φυλακισμένοι» και ότι δεν οφείλουμε να επιμείνουμε στην υποχρέωση μιας ιδιωτικής εταιρείας να λειτουργεί σε πλαίσιο νομικών περιορισμών, όταν διαχειρίζεται έναν δημόσιο πόρο.
Μπορείς να ζητήσεις ευθύνες από τον ανάδοχο που λειτουργεί έναν ανεξάντλητο πόρο όπως ο κυβερνοχώρος, για όσα συμβαίνουν σε αυτόν; Κατά τη νεοφιλελεύθερη αντίληψη που επικράτησε εδώ και μια εικοσαετία όχι, όμως ακριβώς επειδή ο πόρος που εκμεταλλεύονται αυτές οι εταιρείες είναι τα δεδομένα που παράγουμε για αυτές, δηλαδή ο δημόσιος λόγος, κρίθηκε σταδιακά πως χρειάζονται ρυθμίσεις που θα περιορίζουν τη ρητορική μίσους, θα προστατεύουν τα παιδιά, θα προστατεύουν την πνευματική ιδιοκτησία, θα αποτρέπουν την διευκόλυνση τρομοκρατικών ενεργειών και πλέον θα προστατεύουν και θα αμείβουν (σε κάποιο βαθμό) το δημοσιογραφικό περιεχόμενο.
Έτσι τα δίκτυα υποχρεώνονται όχι μόνο να παίξουν το ρόλο του τροχονόμου, αλλά και εκείνον του «αστυνόμου του λόγου», όπως εξήγησε πρόσφατα ο καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας των Μέσων στο Πανεπιστήμιο της Τουλούζης, Νίκος Σμυρναίος σε συνέντευξή του στο Documento.
Το Facebook ρυθμίζει τον λόγο που διατυπώνεται στα δίκτυα του με πολλούς τρόπους. Ορισμένοι από αυτούς είναι αλγοριθμικοί, ενώ άλλοι είναι εποπτικοί, κάποιοι είναι προληπτικοί ενώ άλλοι τιμωρητικοί. Παραδείγματος χάριν ο αλγόριθμος edgerank φροντίζει να βλέπετε αναρτήσεις από έναν περιορισμένο αριθμό επαφών με τις οποίες έχετε συχνότερη διάδραση και όχι από το σύνολο τους αφού αυτό είναι πιο εθιστικό και σας κρατάει στην πλατφόρμα περισσότερο χρόνο.
Τα στοιχεία που εξετάζει ο αλγόριθμος είναι η σχέση με την ανάρτηση και το πρόσωπο (affinity) το είδος (βίντεο, κείμενο ή άλλο), η διαδραστικότητα του, η δημοφιλία του αντικειμένου και το engagement που τελικά παράγει (πόσα like, share, comments τελικά δημιουργεί).
Αντίστοιχα, το facebook δεν συμπαθεί τα εξωτερικά links κι έτσι μειώνει την διασπορά ενός post ή μιας σελίδας που παραπέμπει στο site μιας εφημερίδας για παράδειγμα αν δεν καταγράψει έντονη διάδραση των χρηστών με την συγκεκριμένη ανάρτηση. Ο σκοπός δεν είναι άλλος από την στροφή στη διαφήμιση που αποτελεί και την κύρια πηγή εσόδων του facebook.
Ενώ όμως, ο θετικός λόγος μπορεί να ρυθμιστεί αλγοριθμικά με ποσοτικές παραμέτρους, όπως οι παραπάνω, δεν μπορεί να γίνει το ίδιο με τον αρνητικά φορτισμένο λόγο.
Από την ίδια τη φύση του, το facebook μετατρέπει σε κέρδος οτιδήποτε δημιουργεί πόλωση, έντονα συναισθήματα, παράγει διάδραση και άρα δεδομένα, εξορύσσοντας χρήσιμα στοιχεία τα οποία πουλάει σε διαφημιστές για τη στόχευση των ειδικών κοινών που τους ενδιαφέρουν. Η διάδραση και η αλληλεπίδραση δημιουργούν τα κοινά και εκείνα αποφέρουν κέρδος μέσω της διαφήμισης (για αυτό το ιδιωτικό απόρρητο δεν αντιμετωπίζεται από τις εταιρείες του διαδικτύου σαν μείζον ψηφιακό δικαίωμα).
Οι ουδέτεροι τεχνικοί όροι διάδραση-αλληλεπίδραση αποκρύπτουν τις ποιότητες του λόγου που διαμείβεται μεταξύ των χρηστών της υπηρεσίας ή κατά τον αμερικάνικο όρο, των μελών μιας κοινότητας.
Τα μέλη μιας κοινότητας αλληλεπιδρούν με θετικό πρόσημο όταν επικοινωνούν με πρόσωπα που συμφωνούν ή με τα οποία έχουν αμοιβαίο συμφέρον. Διαδρούν θετικά με το περιεχόμενο που επιβεβαιώνει τις αντιλήψεις τους για τον κόσμο, ενώ το αντίθετο συμβαίνει με εκείνους που διαφωνούν, αλληλεπιδρούν αρνητικά.
Οι γενικοί όροι των κανόνων κοινότητας αφορούν στην αυθεντικότητα του περιεχομένου (να μην είναι κλεμμένο, ειδικά αν υπόκειται σε πνευματικά δικαιώματα), την ασφάλεια του (να μη θέτει σε κίνδυνο κάποιον), το ιδιωτικό απόρρητο και την αξιοπρέπεια. Περιφρουρώντας αυτούς τους κανόνες το Facebook προσπαθεί να αντιμετωπίσει το λόγο μίσους, την παραπληροφόρηση, τις κατασκευασμενες ειδησεις, την πορνογραφία, τους εκβιασμούς κατά ανηλίκων, την απάτη, την κλοπή προσωπικών δεδομένων, τα τρολ κ.α. Αλλά και τα νομικά μπλεξίματα…
Φεουδαρχικά ή μή, ο λόγος στο facebook ρυθμίζεται από την πρώτη στιγμή. Ομως οι παραπάνω δεν είναι παρά οι πρωταρχικές παράμετροι ρύθμισης του περιεχομένου που δημοσιεύεται. Υπάρχουν ακομα πολύ περισσότεροι και πολύ πιο ευαισθητοι.
επόμενο κεφάλαιο: Το facebook είναι Μαζικό Μέσο Επικοινωνίας