«Οι ελευθεριακές ιδέες που επενδύθηκαν στο internet ήταν καταδικασμένες σε αποτυχία»
Πριν από δέκα χρόνια αναρωτιόμασταν ποιά οικονομικά μοντέλα θα υποστήριζαν την ουτοπία της αναβίωσης μιας ψηφιακής δημόσιας σφαίρας. Σήμερα είμαστε κοντά σε μια δομική διόρθωση. Και σε νέους κινδύνους
Ξεκίνησα αυτό το newsletter με σκοπό να καταγράψω σκέψεις για την περίοδο που ξεκινάει κατά την οποία δεν θα έχουν τα social media την πρωτοκαθεδρία στον ψηφιακό κόσμο. Σκοπός του είναι ακόμα να ανιχνεύσει τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα ανεξάρτητο, ψηφιακό, προοδευτικό Μέσο με βιώσιμους όρους.
Το email είναι το Μέσο που βάζει τους λιγότερους δυνατούς περιορισμούς στην αναδιαμεσολάβηση μιας σχέσης πομπού-δεκτή. Πέρασα τον προηγούμενο μήνα ερευνώντας κυρίως την υπόθεση του facebook, αλλά και τα Μέσα που μας απασχόλησαν και κατάλαβα δύο-τρία πράγματα που θα ήθελα να μοιραστώ:
Tι στο καλό τρέχει με το Clubhouse ;
Ολα τα Μέσα είναι κοινωνικά κατασκευασμένα. Η έννοια του club δεν ήταν μέχρι πρότινος συνδεδεμένη με την έννοια του σπιτιού, όμως η ιδέα του audio network τη στιγμή που μεσουρανούσαν τα podcast και κλεινόμασταν σε μια ακόμα καραντίνα αποδείχτηκε επίκαιρη. Το βασικό ερώτημα κατά τη γνώμη μου ήταν ποιούς περιορισμούς θα έβαζε η φυσική γλώσσα σε ένα ανοικτό ψηφιακό δίκτυο μεταξύ αγνώστων και πώς συνδυάζεται αυτό με την τεχνολογία των τηλεφώνων και την κοινωνική σύνθεση του ακροατηρίου των κατόχων iPhone.
Η χρήση του iPhone, που έχει ταξικά χαρακτηριστικά στη χώρα μας, διαμόρφωσε εν πολλοίς το ύφος και το περιεχόμενο του Clubhouse κατά την πρώτη περίοδο χρήσης του.
Κανάλια με θέματα που απασχολούν τα στελέχη της λεωφόρου Κηφισίας, συντηρητισμός κατά την περίοδο του πρώτου κύματος του #metoo και όπως ήταν αναμενόμενο, δεξιός εισοδισμός, ήταν τάσεις που δεν περνούσαν απαρατήρητες.
Δηλαδή, ιδανικές συνθήκες για να βγεις από τον θάλαμο αντήχησης και να δοκιμάσεις τις απόψεις σου σε διαφορετικά κοινωνικά περιβάλλοντα. Η αδιέξοδη προσπάθεια να βρεις κοινό έδαφος με ορισμένους και η λειτουργία της επιρροής είναι πράγματα που πρέπει να θυμάται κανείς όταν μιλάει για την αλήθεια, τη δημόσια σφαίρα ή τον διάλογο. Το γκρουπ που φτιάξαμε με τον Κωνσταντίνο Αντωνόπουλο, τον Θανάση Τρομπούκη και την Μελπομένη Μαραγκίδου κατάφερε να ανοίξει ουσιαστικές συζητήσεις για τα Μέσα ενημέρωσης, την δημοσιογραφία και την σχέση της με το ψηφιακό, παίρνοντας feedback από διαφορετικούς ανθρώπους και ζυμώνοντάς το στη συζήτηση. Θα πρέπει να γράψω πιο αναλυτικά για αυτό, όμως η ισοροπία επαγγελματικού moderation σε ζωντανό χρόνο, με την ανάγκη των ίδιων των πηγών να εμπλακούν σε δημόσια συζήτηση μπορεί να δώσει εντυπωσιακά αποτελέσματα. Μήτρα, βεβαίως, των μοντέλων που είδαμε να δοκιμάζονται στα ελληνικά, είναι το community radio, τα τηλεοπτικά talk show και ένα είδος reality MTV με stars αε άμεση εμπλοκή με τους fans, αλλά χωρίς την μουσική.
Ανοιχτά δίκτυα, κλειστός δημόσιος λόγος
Με τον Γιώργο Πλειό συζητήσαμε το θέμα της λογοκρισίας, με τον Αντώνη Καλογερόπουλο τα ευρήματα της έρευνας της Οξφόρδης για τα ψηφιακά Μέσα, ενώ κάναμε και μια εξαιρετικά καλή κουβέντα για τη δημοσιογραφία των δεδομένων και την πανδημία με τον Γιάννη Μαμελετζή, λοιμωξιολόγο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Με πρωτοβουλία του Θανάση ανοίξαμε ένα κανάλι στο Discord, το οποίο βέβαια, προσομοιώνει το Slack και ένα κλασικό Messenger, και δεν φαίνεται να έχει δυναμική παρά μόνο σε κλειστές κοινότητες με σαφή και συγκεκριμένο σκοπό. Το Clubhouse, αντίθετα, ενώ φαίνεται να συγκροτεί κοινότητες ενδιαφερόντων παραμείνει ανοιχτό, η ανοιχτότητα - είναι βασική παράμετρος.
Αυτά τα δίκτυα έχουν μέλλον σαν επέκταση των ήδη υπαρχόντων ψηφιακών Μέσων. Πολλοί πιστεύουν οτι το twitter θα επικρατήσει τελικά στα Audio networks με τα Spaces. Η συγκρότηση πολυμεσικών οικοσυστημάτων δικτύωσης συνάδει με την αναγνώριση που αναδύεται ότι πρόκειται για Μαζικά Μέσα Επικοινωνίας για την οποία γράφω σε δυο άρθρα στο kosmodromio.gr για το facebook στα οποία θα επανέλθω αύριο.
Στο μεταξύ, έγραψα δύο άρθρα για τον δημόσιο λόγο και την Δημοκρατία στην Ελλάδα:
Στο Open Democracy προσπάθησα να εξηγήσω για ποιον λόγο η αίσθηση της λογοκρισίας στην Ελλάδα γίνεται ασφυκτική μετά την χειραγώγηση των διαδικασιών του facebook και γιατί μετά η Νέα Σμύρνη ήταν καμπή για τα δημοσιογραφικά πράγματα στη χώρα.
Στο κείμενο που γράψαμε με το Μιχάλη Παναγιωτάκη για τον Jacobin επιχειρήσαμε μια πολιτική ανασκόπηση της περιόδου Μητσοτάκη και της ελληνικής Δεξιάς, η οποία σε αντίθεση με την ευρωπαϊκή, φαίνεται να συναιρεί λαϊκίστικες και νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις.
Νατάσσα Χτενά: Οι ελευθεριακές ουτοπίες του διαδικτύου, ήταν καταδικασμένες σε αποτυχία
Πήρα μια συνέντευξη από τη φίλη ερευνήτρια στο Harvard και δημοσιογράφο Νατάσα Χτενά για το popaganda.gr. Η κουβέντα μας για το facebook νομίζω ότι βάζει ένα καλό πλαίσιο κατανόησης. Αν τα καταφέρω, θα δημοσιεύσω ένα μέρος του ηχητικού της συζήτησής μας.
Ένα απόσπασμα:
«Μετά το άνοιγμα της τηλεόρασης, το πέρασμα στην αγορά για τα Media ήταν πάντοτε συνδεδεμένο με ιδέες για διεύρυνση της Δημοκρατίας, που όμως δεν επιβεβαιώθηκαν ιστορικά…Ελευθεριακές ιδέες, καταδικασμένες να αποτύχουν. Δεν μπορείς να έχεις ιδιωτικά δίκτυα τα οποία αποκομίζουν κέρδη από την πώληση δεδομένων και να περιμένεις ότι θα το σταματήσουν αυτό επειδή βλάπτει το δημόσιο συμφέρον – αποκλείεται να συμβεί αυτό»Βρισκόμαστε σε μια πολύ ενδιαφέρουσα στιγμή: Όταν πριν από δέκα χρόνια αναρωτιόμασταν ποιά οικονομικά μοντέλα θα υποστήριζαν τη φιλελεύθερη ουτοπία της αναβίωσης μιας δημόσιας σφαίρας στο ψηφιακό δεν καταλαβαίναμε γιατί χάναμε από τα κέντρα οικονομικής και πολιτικής εξουσίας που κατέστρεφαν την δημοσιογραφία προκειμένου να την χειραγωγήσουν και διέλυαν οποιαδήποτε απόπειρα για την παραγωγή μιας κοινά αποδεκτής αλήθειας. Τώρα οι πολυεθνικές του Διαδικτύου πρέπει να επιστρέψουν κάτι από την υπεραξία που εξήγαγαν από την εκμετάλλευση της δωρεάν παραγωγής περιεχομένου πίσω στα ΜΜΕ προκειμένου να προστατευθεί η δημοκρατία.
Δες σχετικά τις προηγούμενες εκδόσεις αυτού του newsletter
Φαίνεται πως οι Αμερικανοί Δημοκρατικοί έχουν αποφασίσει να προχωρήσουν στην κατεύθυνση της αποκατάστασης κάποιας δημοκρατικής λειτουργίας του δημόσιου διαλόγου και αυτό αντανακλάται στις πρόσφατες δηλώσεις της Χίλαρυ Κλίντον. Όπερ, σημαίνει ότι μια νέα εποχή ξεκινά για τα ΜΜΕ. Ίσως όχι ακόμα στην «άγρια Δύση» του ελληνικού διαδικτύου, αλλά ο απόηχος θα φτάσει και εδώ.
Αναλυτικά για αυτά, αύριο!